قرارداد جوینت ونچر Joint Venture چیست؟

درباره قرارداد جوینت ونچر

• رابطه قراردادی: جوینت ونچر در هر صورت بر اساس یک قرارداد دائر می شود؛ حتی در مواردی که در قالب یک شرکت تجارتی برنامه ریزی می شود که در این صورت اصل تشکیل شرکت، روابط شرکا با شرکت و معاملاتی که احتمالاً بین آنان شکل می گیرد، قواعد راجع به نقل و انتقال سهام، منع رقابت شرکا با شرکت، شیوه و مقدار افزایش سرمایه در آینده، روند حل و فصل اختلافات و موارد پایان همکاری، همه از مسایلی هستند که باید بر اساس قرارداد جوینت ونچر حل و فصل شوند. پس به طور کلی می توان گفت که جوینت ونچر مبتنی بر یک قرارداد است.
• فعالیت معین: جوینت ونچر با هدف انجام یک فعالیت خاص و مشخص تشکیل می شود و مشخص بودن زمینه فعالیت کفایت نمی کند؛ بلکه باید طرح بخصوص با ابعاد اقتصادی و جغرافیایی خاص مدنظر باشد.
• کنترل مشترک: در راستای یک قرارداد، طرفین با همکاری یکدیگر فعالیت خاصی را برنامه ریزی کرده انجام می دهند. در واقع تعامل طرفین در اداره جوینت ونچر از وجوه منحصر به فرد  آن است.

چنانچه یکی از طرفین با وجود مشارکت در تأمین سرمایه و سهیم شدن در سود فعالیت از مشارکت فعال در اداره امور امتناع کند، نمی توان روابط ایجاد شده را تحت عنوان جوینت ونچر تلقی نمود.

همین موضوع  جوینت ونچر را از شرکتهای سهامی، که در آن بسیاری از سهامداران پس از تأمین بخشی از سرمایه شرکت در مدیریت شرکت نقش فعالی ایفا نمی کنند، متمایز می کند. این ویژگی باعث تمایز جوینت ونچر از قراردادهای فاینانس(سرمایه گذاری ) یا قراردادهای مشابه می گردد که در آن بانک یا تأمین کننده اعتبار، پس از اینکه بخشی از سرمایه فعالیت را تأمین می کند، از دخالت در اداره شرکت اجتناب  می کند.

4. شراکت در سود و ضرر: در اینجا درصد این شراکت مهم نیست بلکه، آنچه مهم است اصل شراکت است. به این ترتیب در مواردی که یک طرف به درخواست دیگری و در مقابل دریافت اجرت، قسمتی از فعالیت را انجام می دهد، نمی توان چنین رابطه ای را جوینت ونچر خواند. همین امر جوینت ونچر را از روابط پیمانکاری فرعی Sub- Contracting و دادن کمک های فنی و غیره متمایز می کند.

5. قالب حقوقی: همان گونه که گفته شد؛ در یک جوینت ونچر روابط شرکا  بیش از هر چیز بر مبنای قرارداد فی مابین شکل می گیرد؛ اما این بدان معنی نیست که در هیچ قالب حقوقی خاصی نمی گنجند.

بر حسب محل تشکیل ممکن است این قراردادها از قالب های حقوقی مختلفی از قبیل شرکت تجاری یا مشارکت یا کنسرسیوم استفاده کند یا صرفاً بر اساس قراردادی که بر اساس قوانین محلی به رسمیت شناخته شده به فعالیت بپردازد.

به هر حال قالب برگرفته شده اعم از اینکه صرفاً یک قرارداد باشد یا شکل دیگری داشته باشد باید از بین نهادهای حقوقی کشور میزبان انتخاب شود.

قالب های شرکت برای قرارداد جوینت ونچر

این قرارداد در شرکتهای بازرگانی با قالب شرکت های سهامی خاص و با مسئولیت محدود قابل ثبت است و مدت زمان خاصی هم برای این قراردادها در نظر گرفته نمی شود.

یکی از دلایلی که دولت ها یا شرکتها رو به قرارداد جوینت وینچر می آورند، می تواند این باشد که کشورهای در حال توسعه برای جلوگیری از دادن امتیاز به سایر کشورها و دولتها این راه را انتخاب می کنند. در اختیار داشتن منابع و سرمایه های خارجی جهت پیشبرد یا توسعه اهدافی که شاید دارای ریسک بالایی هم  هستند.

یکی دیگر از دلایل انعقاد قرارداد های جوینت ونچر است. مثل قراردادهایی که بین یک یا چند شرکت یا چند شرکت و فرد در راستای انجام پروژه های نفتی منعقد می شود.

دلایل تشکیل جوینت ونچر

• ادغام سرمایه ها برای انجام یک طرح
• ادغام تجربه کاری و مهارتها  و فناوریها  در زمینه های متفاوت برای تولید محصول تازه
• ادغام تجارب بازرگانی و  تبلیغاتی و توانمندی های بازاریابی شریک داخلی با دانش فنی و سرمایه شریک خارجی برای عرضه محصولات خارجی در بازارهای  داخلی
• کاهش ریسک سیاسی برای شریک خارجی از طریق مشارکت دادن یک شرکت داخلی و در نهایت رعایت مقررات کشور سرمایه پذیر در مورد لزوم مشارکت اتباع داخلی یا ممنوعیت کسب اکثریت سهام شرکتها توسط اتباع خارجه.

 جایگاه طرفین در زنجیره تولید جوینت وینچر

اگر زنجیره تولید را اینگونه در نظر بگیریم : « 1- تحقیق و توسعه 2- تهیه مواد اولیه 3- تولید 4- بازاریابی و فروش و 5- خدمات پس از فروش » در این صورت چنانچه  طرفین هر دو در حلقه مشابهی ( مثلاً در حلقه تهی مواد اولیه ) فعالیت کنند ، روابطی که با یکدیگر برقرار میکنند، متفاوت با زمانی است که طرفین در حلقه های متفاوت مثلاً یکی در حلقه تهیه مواد اولیه و دیگری در حلقه تولید، مشغول به کار  باشند.

موقعیت جوینت ونچر در حلقه تولید: این امر که جوینت ونچر در کدام حلقه تولید قرار گرفته باشد، نقش مهمی در تعیین فرم و سازماندهی  آن دارد. به عنوان  مثال یک قرارداد در این زمینه در بخش تحقیق و توسعه ممکن است بدون انجام یک سرمایه گذاری جدید تشکیل شود، اما اگر “جوینت ونچر” در حلقه تولید قرار گرفته باشد سرمایه گذاری جدیدی را می طلبد.

نسبت سرمایه: اینکه طرفین به طور مساوی سرمایه “جوینت ونچر” را تأمین کنند یا تقسیم سرمایه به شکل نابرابر باشد، تأثیری قطعی بر ساختار جوینت ونچر خواهد داشت.

زمینه فعالیت: بدیهی است زمینه و موضوع فعالیت نقش مهمی در تعیین شکل و نوع قرارداد دارد.

قدرت چانه زنی هر یک از طرفین: در زمان تشکیل جوینت ونچر هر یک از طرفین تلاش خواهد کرد تا حد امکان منافع خود را محفوظ بدارد و ساختار را بر اساس مصالح خود سازماندهی کند.

انگیزه های تشكیل ثبت جوینت وینچر

الف – انگیزه های اقتصادی :

• رشد جهانی شدن اقتصاد و توسعه یافتگی كشورها .
• عدم داشتن سرمایه لازم در كشورهای در حال توسعه به منظور حضور در صحنه رقابت های جهانی لذا در پی یافتن شركای تجاری اند تا از سرمایه های آنها در تحقق اهداف اقتصادی كشور خود
• بهره‌مند گردند .
• به منظور پرهیز از ریسک سرمایه گذاری ، توسعه جوینت ونچر سعی در یافتن منابع سرمایه ای خارجی به عنوان پشتوانه می شود و برای نیل به این هدف ، با ایجاد شركت های فرعی وابسته به شركت مادر، در سرمایه گذاری هایی كه ریسک بالایی دارد شركت می كنند. بدین ترتیب با اتمام پروژه، منابع آن به شركت مادر بر می گردد و در صورت شكست پروژه شركت فرعی تنها به میزان سرمایه آورده متضرر می گردد و امكان تعقیب شركت مادر كه به صورت مخفی در پشت چهره جوینت ونچر پنهان است وجود ندارد.
•    نیاز به قابلیت های فنی برخی از شركت ها و متخصصان
• وجود منابع طبیعی و نیروی كار ارزان در كشورهای جهان سوم و در حال توسعه انگیزه دیگر استفاده از تكنیک جوینت ونچر .
• وجود قوانین ضد تراست در برخی از كشورها (مثل آمریكا) شركت های بزرگ و قدرتمند را وا می دارد با ایجاد شركت های فرعی و مشاركت با استفاده از روش جوینت ونچر تلاش می كنند از فضای مناسب دیگر كشورها برای پیشبرد اهداف سودجویانه خود بهره مند گردند .

ب – انگیزه های سیاسی و حقوقی :

• با توجه به اینكه كشورهای درحال توسعه نوعاً كشورهای سرمایه پذیر هستند، برای رهایی از دادن امتیاز به سرمایه گذار خارجی از روش جوینت ونچر استفاده می شود تا هم سرمایه های لازم به كار گرفته شود و هم از احساسات ملی گرایانه نسبت به اقتدار حاكمیت رهایی حمایت شود.
• با در نظر گرفتن اینكه مفاهیم حقوقی همچون مفهوم قرارداد، شركت، بیمه و غیره در همه كشورها مفاهیم یك سانی ندارند لذا با استفاده از روش قرارداد مذکور كه مشكلات پذیرش مفاهیم را در كشورهای سرمایه پذیر و سرمایه گذار به وجود نمی آورد این مسئله مرتفع می شود.
• در ایران و در قانون تشویق سرمایه گذاری خارجی ، عنوان سرمایه گذاری به طریق مشاركت  استفاده شده است، بدون اینكه از عنوان جوینت ونچر نام برده شود.

نکته مهم قرارداد جوینت ونچر

اگر دو شركت با تابعیت واحد با هم همكاری مشترک در قالب قرارداد مذکور ایجاد نمایند گرچه آن دو شركت در كشوری دیگر واقع باشند؛ این نوع قرارداد بین المللی محسوب نمی شود. بلكه همكاری بین دو شركت وقتی بین المللی است كه طرفین دارای تابعیت های مختلف باشند.

در صورت هرگونه اطلاعات در خصوص جوینت ونچر و دیگر قراردادهای همکاری با دیگر شرکتها می توانید از کارگروه اقتصاد ثبت بین الملل در کرج و تهران و البرز و دیگر استان های کشور راهنمایی های رایگان را دریافت نمایید.