صفر تا صد انحلال شرکت

انحلال شرکت به معنای از بین رفتن یا تعطیل شدن شرکت است که بر طبق قانون تجارت، از جمله وظایف شرکاء و سهامداران شرکت می باشد که پس از انحلال شرکت، این موضوع را به شکل رسمی به مراجع ثبتی کشور که بنام اداره ثبت شرکت‌ها و موسسات غیر تجاری شناخته می‌شود اعلام نمایند تا موضوع انحلال شرکت بصورت رسمی به ثبت برسد که به این فرآیند در اصطلاح انحلال شرکت گفته می‌شود.

امکان اینکه شرکت را منحل کنیم هست؟ موارد دارایی و مالیاتی شرکت به چه صورت می باشد؟

در قانون تجارت انحلال شرکت پیش بینی گردیده است و در صورتی که افراد قادر به کار با موضوعات شرکت نباشند و یا ورشکستگی شرکت، در صورت موافقت کلیه اعضا با انحلال، شرکت می تواند منحل شود.

هرگاه شرکت تجارتی منحل گردد، امور آن باید تصفیه شود. تصفیه امور شرکتها ، همان طور که ( شماره 559 ) گفته شد ، عبارت است از ، خاتمه دادن به کارهای جاری شرکت، اجرای تعهدات و وصول مطالبات شرکت، انجام معاملات جدید، هرگاه برای اجرای تعهدات شرکت لازم باشد، نقد کردن دارائی شرکت، پرداخت بدهی های شرکت و تقسیم باقی مانده دارائی آن بین شرکاء تصفیه امور شرکت های سهامی عام و خاص قبلاً ( شماره 558 و بعد) گفته شد.

در این مبحث به ذکر تصفیه امور شرکت های با مسئولیت محدود ، شرکت تضامنی ، شرکت نسبی ، شرکت مختلط غیر سهامی و شرکت مختلط سهامی پرداخته می شود . تصفیه امور این شرکت ها پس از انحلال، موافق مقررات ذیل خواهد بود، مگر در مورد ورشکستگی که تابع مقررات راجع به ورشکستگی است. ( این مقررات بعداً ، ش 78 و بعد ، ج 4 ذکر خواهد شد ).

متصدیان تصفیه در شرکت

در شرکت تضامنی ، شرکت نسبی، شرکت مختلط غیرسهامی و شرکت مختلط سهامی ، امر تصفیه با مدیر یا مدیران شرکت است ، مگر آن که شرکای ضامن،  اشخاص دیگری را از خارج یا از بین خود برای تصفیه معین نمایند . اگر از طرف یک یا چند شریک ضامن، تعیین اشخاص مخصوص برای تصفیه تقاضا شود و سایر شرکای ضامن، آن تقاضا را نپذیرند، دادگاه اشخاصی را برای تصفیه، معین خواهد کرد. لازم است ذکر شود که در شرکت های مختلط ( سهامی و غیر سهامی ) ، شرکای غیر ضامن حق دارند یک یا چند نفر برای نظارت در امور تصفیه معین نمایند.

در شرکت با مسئولیت محدود نیز امر تصفیه به عهده مدیر یا مدیران شرکت است، مگر آن که اساسنامه یا اکثریت مجمع عمومی شرکت، ترتیب دیگری مقرر داشته باشد.

هرچند با التفات به مفهوم مخالف این بیان قانون که می گوید « در هر مورد که اشخاصی غیر از مدیران شرکت، برای تصفیه معین شوند، اسامی آنها باید در اداره ثبت اسناد، ثبت و اعلام گردد»، ظاهراً چنین معلوم می شود که هرگاه امر تصفیه به عهده مدیر یا مدیران شرکت باشد، ثبت و اعلان اسامی آنها، لازم نیست. ولی به نظر می رسد که لازم است اسامی این افراد نیز، جهت ثبت و اعلام ، به مرجع ثبت شرکت اعلام گردد .

وظایف متصدیان تصفیه شرکت

از وظایف اولیه متصدیان تصفیه، این است که انحلال شرکت را به مرجع ثبت ، جهت ثبت و آگهی برای اطلاع عمومی ، اعلام دارند و باید گفت که، تا وقتی که انحلال شرکت به ثبت نرسیده و آگهی نشده باشد ، نسبت به اشخاص ثالث بلااثر خواهد بود. علاوه بر آن، وظایف متصدیان تصفیه، همان طور که ( شماره 455) اشاره شد، عبارت است از خاتمه دادن به کارهای جاری و اجرای تعهدات، وصول مطالبات و پرداخت بدهی های شرکت و تقسیم دارائی آن، به ترتیبی که ذیلاً بیان می شود.

1- اگر برای اجرای تعهدات شرکت، معاملات جدیدی لازم شود، متصدیان تصفیه به انجام آن اقدام خواهند کرد.

2- متصدیان تصفیه حق دارند شخصاً یا به وسیله وکیل، از طرف شرکت اقامه دعوی کنند یا در برابر دعاوی اقامه شده علیه شرکت، به جواب گوئی و دفاع بپردازند.

3- متصدیان تصفیه، وقتی حق اصلاح و تعیین داور دارند که شرکای ضامن به آنها اجازه این امر را داده باشند. مواردی که، طبق قانون، داوری اجباری است از این قاعده مستثنی است. متصدیان شرکت های با مسئولیت محدود، (به استثنای مورد داوری اجباری)، فقط وقتی حق اصلاح و تعیین داور دارند که اساسنامه یا مجمع عمومی، این حق را به آنها داده باشد.

( منظور از داوری اجباری از جمله موردی است که شرکت قبل از انحلال، ضمن قرارداد معامله یا قرارداد جداگانه ای، ملتزم شده باشد که در صورت بروز اختلاف بین او و طرف قرارداد، رفع اختلاف از طریق داوری به عمل آید).

4- آن قسمت از دارائی شرکت که در مدت تصفیه محل احتیاج نیست، به طور موقت بین شرکاء تقسیم می شود. ولی متصدیان تصفیه، باید معادل قروضی که هنوز موعد تأدیه آن نرسیده است و همچنین معادل مبلغی که در حساب بین شرکاء مورد اختلاف است، موضوع نمایند، یعنی برداشته و نگهداری کنند.

5- متصدیان تصفیه امور شرکتها، حساب شرکاء را نسبت به هم و سهم هر یک از شرکاء را از نفع و ضرر، معین می کنند. هرگاه اختلافی در تقسیم پیش آید، رفع آن با دادگاه خواهد بود.

6- لازم است اضافه شود که به بیان قانون تجارت، تقسیم دارائی شرکت با مسئولیت محدود بین شرکاء، خواه در ضمن مدت تصفیه و خواه پس از ختم آن، ممکن نیست، مگر آن که قبلاً سه مرتبه در روزنامه رسمی و یکی از روزنامه ها، اعلان و یک سال از تاریخ اولین اعلان گذشته باشد. تخلف از این دستور قانون، متصدیان تصفیه شرکت با مسئولیت محدود را مسئول خسارت طلبکارانی قرار خواهد دارد که ، به طلب خود نرسیده اند. بنابراین می توان گفت که:

تقسیم دارائی شرکت های تضامنی، نسبی، مختلط غیر سهامی و مختلط سهامی، خواه در ضمن مدت تصفیه و خواه پس از ختم آن، بدون آگهی مزبور انجام می گیرد.

علت این امر می توان گفت که چون در شرکت های اخیر، در صورت کافی نبودن دارائی شرکت، طلبکاران شرکت می توانند به شرکای ضامن مراجعه و آن را از دارائی شخصی آنها وصول کنند، لذا قانون اعلان در روزنامه را ، به منظور اطلاع طلبکاران شرکت صورت می گیرد، درباره آنها مورد بیان قرار نداده و آن را تنها، در مورد شرکت با مسئولیت محدود که فقط دارائی خود شرکت وثیقه طلب طلبکاران آن می باشد ، لازم مقرر داشته است.

7- دفاتر هر شرکتی که منحل شده ، با نظر مدیر ثبت، در محل معینی از تاریخ ختم تصفیه تا ده سال ، محفوظ خواهد ماند ، تا در مدت مزبور ، در صورت لزوم مراجعه به آنها ممکن باشد .

به تصریح قانون ، هر شرکتی مجاز است در اساسنامه خود ، برای تصفیه ترتیب دیگری مقرر دارد. ولی در هر حال ترتیب مزبور نباید مخالف مقررات ذکر شده در فقرات 1 تا 4 و 6 و 7 فوق باشد.

نانویس نماند که طبق قانون مالیات های مستقیم ، همان طور که سابقاً ( شماره 485 ) گفته شد ، تقسیم دارائی شرکت منحله، قبل از تحصیل مفاصا حساب مالیاتی یا بدن سپرده تأمین میزان مالیات ، مجاز نیست . مدیر یا مدیران تصفیه ، مکلفند ظرف شش ماه از تاریخ ثبت انحلال شرکت در مرجع ثبت شرکت، اظهارنامه مالیاتی مربوط به آخرین دوره عملیات شرکت را تنظیم و به حوزه مالیاتی مربوط تسلیم و مالیات متعلق را طبق نرخ مربوط پرداخت نمایند . مدیر یا مدیران تصفیه ، در صورت عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی یا تسلیم اظهارنامه خلاف واقع و نیز در صورت عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی ظرف شش ماه مزبور، متضامناً مسئول پرداخت مالیاتی و جرائم متعلق به شرکت خواهند بود هرگاه مدیر یا مدیران تصفیه ، قبل از تصفیه امور مالیاتی یا قبل از سپردن تأمین معادل میزان مالیات به شرح فوق، به تقسیم دارائی شرکت اقدام کنند  ، شخصاً جریمه خواهند شد.

قانون تجارت در مورد مدت تصفیه، حق الزحمه متصدیان تصفیه، عزل و استعفا، فوت و حجر و ورشکستگی آنها و نیز در منع انتقال دارائی شرکت به متصدیان تصفیه یا اقارب آنها ، بیانی ندارد و ساکت است. در سکوت قانون، در خصوص مواردی از امور مزبور که به تصمیم شرکاء قابل رفع نباشد ، به نظر می رسد می توان مقرراتی را که لایحه اصلاح قانون تجارت ( مواد 204 و بعد )، در نظیر موارد برای شرکت های سهامی تعیین کرده است ، در موارد مزبور جاری نمود.

لازم به نظر می رسد که اساسنامه شرکت مقرراتی را در خصوص موارد فوق الذکر، تعیین کند یا با قید این که در امر تصفیه شرکت ، در صورت لزوم ، مقررات لایحه اصلاح قسمتی از قانون تجارت لازم الرعایه خواهد بود ، از قبل راه حل مشکل را پیش بینی نماید.

شخصیت حقوقی شرکت در حال تصفیه 

شرکت با مسئولیت محدود، شرکت تضامنی، شرکت نسبی، شرکت مختلط غیر سهامی و شرکت مختلط سهامی ، به محض انحلال، در حال تصفیه محسوب می گردند. تا ختم تصفیه امور شرکتها، شخصیت حقوقی شرکت، جهت انجام امور مربوط به تصفیه، باقی می ماند. باید دنبال نام شرکت، همه جا عبارت « در حال تصفیه » قید گردد.

متصدیان تصفیه، مدیریت شرکت را بر عهده دارند و نمایندگی قانونی شرکت با آنها است . اقامتگاه شرکت، که همان مرکز اصلی شرکت است و نیز تابعیت شرکت به ترتیب سابق است. دارائی شرکت ، مستقل و مجزا از دارائی شرکاء است. طلبکاران شرکت، هنوز حق مراجع به شرکای ضامن را ندارند. حق شرکاء نسبت به اموال شرکت ، مانند دوره قبل از انحلال، هنوز به صورت مستقیم و بی واسطه نیست و آنها نمی توانند اموال شرکت را به عنوان این که حقی بر آن دارند، به تصرف خود درآورند. لذا فقط در صورتی که از طرف متصدیان تصفیه، به تقسیم دارائی شرکت اقام شود، شرکای شرکت به واسطه آنها می توانند به اموال شرکت دسترسی داشته باشند.

ختم تصفیه شرکت

متصدیان تصفیه مکلفند تاریخ ختم تصفیه امور شرکتها را ، ضمن  گزارشی جامع از جریان تصفیه ، برای اطلاع عموم اعلان نمایند. این موضوع، بخصوص در مورد شرکت تضامنی، شرکت نسبی، شرکت مختلط غیر سهامی و شرکت مختلط سهامی که دارای شرکای ضامنی هستند، از اهمیت بیشتری برخوردار است. زیرا در این شرکت ها، در صورت کافی نبودن دارائی شرکت برای پرداخت بدهی های آن، طلبکاران شرکت می توانند برای مطالبه و وصول باقی مانده مطالبات خود، به شرکاء مراجعه نمایند و این امر مستنداً به گزارش مزبور متصدیان تصفیه ، به عمل می آید. هرگاه متصدیان تصفیه در اعلان ختم تصفیه و گزارش مذکور، کوتاهی یا تعلل کنند، می توان گفت که افراد ذی نفع می توانند اجبار آنها را به انجام تکالیف مزبور، از دادگاه درخواست نمایند.